امروز با بررسی این موضوع که ردیف چیست با شما هستیم.
عنوان ردیف به مجموعه ای از قطعه هایی از موسیقی ایرانی اطلاق می شود که برای اجرا و یاددهی و یادگیری و نشان دادن قابلیت های خاصی از موسیقی ایرانی انتخاب، منظم و مرتب شده اند.
هریک از این قلعه ها گوشه نامیده می شود .
ردیف معمولا به هفت مجموعه مرتب خاص و مشخص که دو به دو اشتراک دارند) تقسیم می شود.
هریک از این مجموعه ها دستگاه نامیده می شوند.
دستگاه ها
این دستگاهها عبارت اند از شوره سه گاه. چهارگاه | همایون، ماهور، نوا و راست پنجگاه، که هرکدام توالی و مدگردی مخصوص به خودشان دارند و معمولا با شخصیت مودال و گردش ملودی آغاز شان شناخته میشوند.
گذشته از دستگاهها، معمولا پنج، شش یا هفت مجموعه خاص (بسته به روایت رديفا هم در نظر گرفته می شوند که از نظر تعداد گوشه ها از دستگاهها کوچک تر هستند، ولی بستگی مودال گوشه هایشان بیشتر از بستگی مودال | گوشه های دستگاه هاست.
این مجموعه ها، که معمولا آواز یا مایه نامیده می شوند، عبارت اند از ابوعطا با دستان عرب)، دشتی، بیات ترک (یا بیات زند)، افشاری و بیات اصفهان، که در بعضی روایت های ردیف در آواز بیات گرد و شوشتری هم به آنها اضافه می شوند.
دستگاه های وابسته به همایون
معمولا مایه های ابوعطاء دشتی، بیات ترک، افشاری و بیان کرد را وابسته به دستگاه شور، و بیات اصفهان و شوشتری را وابسته به دستگاه همایون به حساب می آورند.
ایجاد و پرورش ردیف موسیقی سنتی
ایجاد و پرورش ردیف موسیقی سنتی ایرانی و تغییر نظام مقامی (که در آن، مبنای کار قطعه های طولانی قابل تجزیه ولی دارای هویت مستقل هستند که مقامه نامیده می شوند) به نظام ردیفی (که در آن، مینای کار قطعه هایی کوتاه هستند که در کنار هم شخصیت «دستگاه» را تشکیل میدهند) را معمولا به آقا علی اکبر فراهانی و دو پسرش، میرزاعبدالله و آقاحسینقلی نسبت می دهند.
همکاران و شاگردان ایشان، به نوبه خود، قطعات مختلفی را به شیوه های مختلف به این مجموعه اضافه یا از آن کم کردند و اجراهای مختلفی از آن ارائه کرده اند.
معمولا به هر مجموعه خاص، نام گردآورنده مجموعه اضافه می شود (مثلا، ردیف میرزاعبدالله يا ردیف آقاحسینقلی یا ردیف حسین خان اسماعیل زاده) و اگر کسی آن را نقل کرده باشد اسم نقل کننده هم اضافه می شود (ردیف میرزاعبدالله به روایت نور علی خان برومند).
معمولا، معتقدند که ردیف، استخوان بندی و در نتیجه، «هویت» ثابتی دارد و تفاوت گردآوری ها و روایت های مختلف، تنها در جزئیات، توالی و پرداخت گوشه ها است.
مثلا در نسخه هایی از ردیف که برای آواز تنظیم شده اند، معمولا از وزن های سنگین تر و مناسب خوانده شدن با شعر استفاده می شود.
به عنوان مثالی دیگر، ردیف آقاحسینقلی از ردیف میرزاعبدالله کوتاه تر و پرکارتر است.
احتمالا به این دلیل که میرزا عبدالله بیشتر به تعلیم می پرداخته و آقاحسینقلی بیشتر به نوازندگی بعضی از روایت های مشهور تر ردیف از این قرارند:
روایات مشهور ردیف
ردیف میرزاعبدالله (به روایت نور علی خان برومند)
ردیف آقاحسینقلی (به روایت علی اکبر خان شهنازی
ردیف موسی خان معروفی (مشهور است که موسی خان، همه گوشه هایی را که می شناخته در
این ردیف گرد آورده است)
ردیف ابوالحسن صبا • ردیف آوازی عبد الله خان دوامی • ردیف سعید هرمزی